گون لر - آی لار- ایل لر  سوشدو گئتدی
قرن لرده سوشدو گئتدی بو اهر تبریز آنا یولو هله ده کی هله دی بی یئره چاتمادی
بودجه گلیر  بیرازی ایش لنیر ، بیرازی ایتیر  بیر آزی اوغورلانیر
بیلمیرم ائشیدیب سیز یا یوخ اهر تبریز یولو مسئولارین چورک آغاجی اولوب دی

آرتیغینی اوخو

صفحاتی از تاریخ اهر با دکتر قاسم خان، همسر و فرزندان و خانه وی پیوند دارد

بیست هشتم آذر سال ۹۶ مریم اهری فرزند دکتر مسعود اهری و نوه دکتر قاسم خان اهری با دو فرزند خود، با همراهی خانم حدادی از خویشان دکتر قاسم خان به میهمانی اهر آمده بود. یادداشتی به همین بهانه در گویا(۳۰۶) نوشتم.
دکتر قاسم خان اهری (۱۳۴۵ – ۱۲۶۳، اهر) سه دوره نماینده اهر در مجلس شورای ملی و یک دوره سناتور آذربایجان بوده است. کار خیر و خیرخواهی و نوع دوستی در فهرست صفات وی برجسته است.
وی نخستین چشم پزشک جراح ایرانی خوانده می شود. خانه دکتر قاسم خان در سال ۸۲ به ثبت ملی رسید و حیاط آن به پارک زیبایی تبدیل شده است.
عزیزالملوک همسر دکتر قاسم خان بود و حسن، سعید و مسعود فرزندان آنها. حسن و سعید سالها پیش درگذشته اند و مسعود در قید حیات است و مقیم تهران.
همسر دکتر قاسم خان که اهل تبریز بود، سالها قبل از وی درگذشت که پیکرش در شهر قم به خاک سپرده شده است.
فرزندان آنها در سال ۴۰ ساختمان قدیمی هلال احمر را “در اجرای نیات نوع پرورانه والده ماجده شادروان عزیزالملوک اهری”، برای “درمان بیماران مستمند” به “جمعیت شیر و خورشید سرخ اهر” اهدا کرده اند. گفته می شود؛ زمین بیمارستان قدیم اهر و چند مدرسه نیز از سوی این خانواده اهدا شده است.
ساختمان قدیمی دبستانی به نام “عزیزالملوک اهری” در روستای آذغان اهر هنوز نفس دارد.
دکتر حسن اهری متولد ۱۳۰۱ در اهر بنیانگذار طب نوین اطفال و مرکز طبی کودکان ایران است و اولین بیمارستان تخصصی کودکان ایران به پیشنهاد و کوشش بسیار او در تهران به بهره برداری رسید(۱۵ آبان ۴۷).
دکتر حسن اهری در ۱۷ بهمن سال ۴۹ در تهران درگذشت.
دکتر سعید اهری نیز که جراح قلب بود در آمریکا فوت کرد. همسرش آمریکایی بود و چهار فرزند او اکنون مقیم آمریکا هستند.
دکتر مسعود اهری دارای تحصیلات دکترای اقتصاد از آمریکاست. دو فرزند دارد؛ مریم تحصیل کرده علوم سیاسی در نیویورک آمریکا و اکنون مقیم انگلستان است و حسنعلی وکیل است و مقیم ابوظبی.
سفر بازماندگان دکتر قاسم خان به اهر و بازدید از خانه پدری با نقل و روایت گوشه هایی از تاریخ اهر نیز همراه شد چه این که؛ صفحاتی خواندنی از تاریخ اهر با دکتر قاسم خان اهری، همسر و فرزندان و خانه او پیوند دارد.
مسعود فرزند دکتر قاسم خان در قید حیات است و انجام نشستی با حضور وی در اهر به شناخت ابعاد کامل تری از حیات دکتر قاسم خان و خانه تاریخی وی که اثر ملی است، منجر می شود.

دکتر حسن اهری انسان فوق العاده خوبی بود

روزی از روزهای تعطیلات نوروزی سال ۹۳ خبر یافتم که خواهرزاده دکتر قاسم خان اهری در حال بازدید از موزه است. توفیق شد به دیدارش بروم و به صحبت هایش گوش دهم. گفت؛ “مدت هاست که تصمیم دارم به دفتر گویا بروم و از دست اندرکاران آن تشکر کنم”. صحبت از دکتر قاسم خان و خانواده اش شد. گفت؛ “به خاطر توجه تان به کارهای ماندگار دکتر قاسم خان اهری و فرزندش دکتر حسن اهری از شما تشکر می کنم”.
می گفت؛ “بازنشسته هستم و اوقات فراغتم با مطالعه می گذرد. روزنامه می خوانم. اطلاعات، همشهری، گویا و…”.
گفت؛ ” واقعا انتشار گویا برای منطقه ما غنیمت است. من وظیفه خود می دانم که از شما تشکر کنم. واقعا خوشحال شدم وقتی دیدم از دکتر حسن اهری و خدمات او نوشته اید”.
صمد اجتهادی( متولد ۱۳۰۵، اهر) بود خواهرزاده دکتر قاسم خان اهری. وقتی از دکتر حسن اهری پرسیدم، گفت؛ ” انسان بزرگی بود. ادب و اخلاقش عالی بود. فوق العاده و بیش از اندازه انسان خوبی بود. چند سال در اهر درس خواند و بعد رفت تهران…”.

خانه دکتر قاسم اهری واقع در خیابان حزب ا… از قدیمی ترین خانه های موجود در اهر است. این بنا دارای سرسرا و اتاق های متعدد است. زیباترین قسمت بنا نورگیرها و تزئینات داخل آن است این خانه تاریخی در اهر که از دوره قاجار به جا مانده و همچون کوشکی در داخل باغ بزرگی قرار دارد و دارای طنبی بزرگ با پنجره های زیبای اروسی و شومینه ای نقاشی شده می باشد که با ۲ ورودی در طرفین به صورت قرینه احداث گردیده است البته گفتنی است پوسته نمای کنونی مربوط به دوره رضاخان می باشد و هم اکنون اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و دبیرخانه ستاد دائمی تسهیلات سفر شهرستان اهر در آن مکان مستقر می باشد.

در سال ۸۴ پارکی به نام پارک دکتر قاسم اهری در مقابل این بنا توسط شهرداری احداث گردیده و مورد بهره برداری است .

دکتر قاسم اهری از رجال سیاسی دوره رضاخان بوده است. این خانه در دوره های گذشته شاهد حضور رضاخان، محمد رضا پهلوی و دکتر اقبال نخست وزیر دولت وقت بوده است
بنا خود در دوره قاجاریه ساخته شده اما پوسته نمای کنونی مربوط به دوره رضاخان می باشد و علاوه بر خود این بنا باغ پیرامون آن نیز با داشتن درختان قدیمی و تنومند دارای ارزش خاصی است.

 

به قلم:جعفر خضوعی

آرتیغینی اوخو

دکتر قاسم اهری (۱۲۶۳–۱۳۴۵) نخستین چشم پزشک ایران، سناتور و نماینده مجلس شورای ملی بود.

زندگی‌نامه

قاسم اهری فرزند ارشد حاجی حسن آقا بود. به سال ۱۲۶۳ در اهر چشم به جهان گشود. پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه به اروپا رفت و در رشته پزشکی موفق به اخذ درجه دکترا شد و پس از بازگشت به ایران در اهر و سپس تبریز به طبابت پرداخت. در مدتی که در اهر زندگی می‌کرد، بیماران را رایگان معالجه می‌کرد. زمینی به مساحت چهل هزار متر مربع در چایکنار شرقی اهر به آموزش و پرورش و ساختمان بزرگی را پس از احداث به سازمان شیر و خورشید اهدا کرد.

دکتر اهری در سال ۱۳۱۴ به نمایندگی اهر در مجلس شورای ملی (دوره دهم) اننخاب شد و تا دوره سیزدهم نماینده اهر بود. در اوائل دوره سیزدهم در هفتم دی ۱۳۲۰ استعفای خود را از نمایندگی تسلیم مجلس کرد و در توضیح انگیزه‌اش از استعفا نوشت: «مصمم شده‌ام که شغل آزاد سابق خود را تعقیب نموده و بار دگر به خدمات نوعى مشغول شوم». 

اهری هشت سال بعد دوباره به کرسی قانونگذاری بازگشت و در سال ۱۳۲۸ در انتخابات اولین دوره مجلس سنا در حوزه انتخابیه آذربایجان شرقی شرکت کرد. در این انتخابات امیر نصرت‌الله اسکندری برنده و اهری نفر دوم شد. اما اسکندری به نمایندگی مجلس شورای ملی هم انتخاب شده بود و مجلس شورای ملی را برگزید (دوره شانزدهم). بدین ترتیب، اسکندری کنار رفت و اهری به مجلس سنا راه یافت.

دکتر قاسم اهری پس از پایان دوره نمایندگی‌اش به آذربایجان بازگشت. در سال ۱۳۴۵ به علت بیماری به تهران اعزام شد اما همان روز دار فانی را وداع گفت و در همان شهر به خاک سپرده شد. فرزندش دکتر حسن اهری بنیان‌گذار مرکز طبی کودکان و اولین رئیس آن مرکز بود.

خانه دکتر قاسم خان اهری

خانه دکتر قاسم اهری در خیابانی که اکنون حزب‌الله نامیده می‌شود، از قدیمی‌ترین خانه‌های موجود در اهر است. این بنا سرسرا و اتاق‌های متعدد دارد و زیباترین قسمت آن، نورگیرها و تزئینات داخلی است. این خانه در دوره قاجاریه ساخته شده اما پوسته نمای کنونی مربوط به دوره رضاشاه است و علاوه بر خود بنا، باغ پیرامون آن نیز با داشتن درختان قدیمی و تنومند دارای ارزش خاصی است. این خانه در دوره‌های گذشته شاهد حضور محمدحسن میرزا(آخرین شاهزاده قاجار)، رضاشاه و محمدرضا شاه پهلوی و دکتر منوچهر اقبال نخست‌وزیر بوده‌است.

در سال‌های اخیر قسمت‌هایی از بنا آسیب دیده که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان در حال مرمت و استحکام‌بخشی آن است و قرار است پس از اتمام، برای ایجاد و راه اندازی موزه ارسباران اختصاص یابد. شهرداری اهر در سال ۱۳۸۴ پارکی به نام پارک دکتر قاسم اهری در مقابل این بنا احداث کرد.

آرتیغینی اوخو

آرتیغینی اوخو

روستای ابلو در شمال غربی و به فاصله بیست کیلومتری شهر اهر در دامنه سرسبز کوه های شیور واقع شده است. برای رسیدن به این روستا ابتدا باید از روستای رواسجان، زادگاه مرجع عالیقدر مرحوم آیت العظمی شیخ حسین نجفی اهری و همچنین روستاهای آذغان و ابریق عبور کردیم. در روستای آذغان به دلیل نبود تابلویی که مسیر حرکت به سمت ابلو را نشان دهد از اهالی راهنمایی گرفتیم.

 این مسیر تا روستای ابریق، آسفالت می باشد و تقریبا جاده راحت و سهل العبوری دارد. در داخل روستای ابریق عملیات جدول کشی مربوط به اجرای طرح هادی در جریان بود. از ابریق به بعد جاده خاکی که پراز دست انداز بود شروع شد طوری که در برخی مسیر مجبور شدیم تا با احتیاط کامل عبور نماییم. این جاده حتی لایق عبور اهالی محترم ابلو نمی باشد چه برسد به اینکه از گردشگران سایر شهرها دعوت نماییم از آن عبور کنند. اما الحق و الانصاف جاذبه های طبیعت و سرسبزی منطقه بی نظیر بود. به نزدیکی های روستا که رسیدیم سربالایی شروع شد و جاده شیب تقریبا تندی داشت. نشانه های زیرسازی جاده نمایان شد به دلیل شن ریزی هایی که اخیرا انجام یافته بود برخی از سربالایی ها را با مشکل و به سختی عبور نموده و به روستا رسیدیم.

آرتیغینی اوخو

آرتیغینی اوخو

بیوگرافی دکتر محمود آخوندی اصل، قاضی دادگستری، استاد دانشگاه و پدر حقوق جزای نوین ایران

دکتر محمود آخوندی اصل که از ایشان به عنوان «پدر حقوق جزای نوین ایران» نام برده می‌شود، فرزند حسین آخوندی، در روز ۲۰ اسفند ۱۳۱۲ (ش.) در اهر به دنیا آمد. مادرش فاطمه فقهی و پدر جد او عزیر فقهی است. دوره ابتدایی را در دبستان سمش و سیکل اول متوسطه را در دبیرستان شیخ شهاب الدین در شهر اهر و سیکل دوم متوسطه را در دبیرستان لقمان در تبریز به پایان رساند و با رتبه اول دیپلم گرفت (۱۳۳۲ ش.).

دکتر آخوندی در کنار تحصیلات مقدماتی، به فراگیری علوم دینی در مسجد جامع تبریز تا حد دوره سطح سوم پرداخت. در سال ۱۳۳۳ (ش.) وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۳۶ (ش.) با درجه ممتاز موفق به دریافت لیسانس قضایی شد. در همین سال راهی سوئیس شد و در دانشکده حقوق دانشگاه نوشاتل به ادامه تحصیل پرداخت و سرانجام با ارائه پایان نامه «تاثیر سنتهای مذهبی در حقوق جزایی ایران» دکترای حقوق جزا را دریافت کرد. بعدها، دوره‌های تخصصی جرم شناسی را در دانشگاه تهران و در سال ۱۳۴۰ از دانشگاه نیوشاتل سوئیس درجه دکتری P.H.D. گرفت. همچنین دوره مطالعه سیستم دادرسی امریکا را در امریکا به پایان رساند (۱۳۵۳ ش.) و گواهینامه‌های علمی مربوطه را دریافت کرد.

مشاغل و سمت های قضایی

دکتر محمود آخوندی پس از بازگشت به وطن مشغاول قضاوت شد. مشاغل و سمت‌های قضایی دکتر آخوندی اصل از سال ۱۳۴۱ (ش.) عبارتند از: رئیس دادگاه بخش، دادرسی دادگاه شهرستان، بازپرس و معاون اول دادسرای تبریز، دادیار دادسرای کرج و تهران، مامور به خدمت دانشگاه ملی سابق، رئیس دادگاه‌های جنجه، جنایی، نماینده دادگستری در کمیسیون عرایض مجلس شورای ملی و سنا، عضو اصلی دادگاه تجدیدنظر انتظامی کارمندان، رئیس دادگاه استان تهران، رئیس دیوان عالی جنایی، مستشار اداره حقوقی دادگستری [اداره کل حقوقی تدوین قوانین قوه قضاییه]، مدیر مجله وزارت دادگستری و هفته نامه دادگستری و مجله دانشکده علوم قضایی (پس از انقلاب اسلامی)

سوابق آموزشی

دکتر آخوندی، از سال ۱۳۴۵ (ش.) تدریس در موسسات آموزش عالی حقوق کشور را آغاز کرد. از سال ۱۳۲۴ (ش.) و بعدها به عنوان معاون آموزشی دانشکده حقوق دانشگاه ملی ایران (شهید بهشتی کنونی) به تدریس حقوق جزای عمومی، حقوق جزای اختصاصی، حقوق جزای بین الملل، حقوق اداری (در سازمان امور اداری و استخدامی کشور) و آیین دادرسی کیفری، دانشکده حقوق دانشگاه تهران، تربیت مدرس، شهید مطهری، دانشگاه امام صادق (ع)، دوره‌های کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز، دانشکده علوم قضایی قم، دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری دادگستری و ریاست گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه قم و همچنین دوره های کارآموزی قضایی قضات اشتغال علمی داشت که بدین منوال چند صد مدرس، قاضی و پژوهشگر تربیت و تحویل جامعه حقوقی کشور نمودند. استاد راهنمای بیش از ۸۰۰ رساله کارشناسی ارشد و دکتر بودند.

خوشبختانه، این افتخار نصبب بنده شد تا در دوره ۵۶ کارآموزی قضایی قضات تهران، درس آیین دادرسی کیفری را از محضر و نفس ایشان بیاموزم. همیشه متهم را با الفاظ خاص و ابداعی خود مانند «ابلیس شیطانی» نام می بردند. هرگاه می خواست قرار تأمین کیفری صادر کند، بیان می داشتند: آقای ابلیسی شیطانی، به اتهام یک فقره قتل عمدی و دو فقره کلاهبرداری تحت تعقیب قضایی گرفت و ..

آثار تألیفی و تحقیقی

آثار تالیفی و تحقیقی دکتر آخوندی عبارتند از:
۱- تاثیر سنت‌های مذهبی در حقوق جزای ایران
۲-تدوین ۱۱ جلد کتاب آیین دادرسی کیفری که تاکنون تنها ۶ جلد آن به دفعات به چاپ رسیده است. می توانید در قضاوت آنلاین جلد اول، جلد سوم و جلد چهارم و جلد پنجم آیین دادرسی کیفری را دانلود کنید. 
3- تاریخ تحول حقوق کیفری
۴- بالغ بر ۹۰ مقاله حقوقی که در نشریات مختلف حقوقی به چاپ رسیده است.

دکتر محمود آخوندی اصل در روز ۲ فروردین ماه ۱۳۹۴ در سن ۸۱ سالگی دار فانی را ودا گفت. روحش شاد.

منابع: بانک اطلاعات حقوقی شخصی، کتاب چهره‌ها در تاریخچه نظام آموزش عالی حقوق و عدلیه نوین، عباس مبارکیان، چاپ اول، تابستان ۱۳۷۷، انتشارات پیدایش

آرتیغینی اوخو

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان‌شرقی از انجام اقدامات لازم برای ثبت اهر به عنوان شهر ملی صنایع ‌دستی در تولید وَرنی خبر داد.

به گزارش همشهیر آنلاین به نقل از ایرنا، احمد حمزه‌زاده، مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان‌شرقی، در جلسه کارگروه میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان اهر افزود: با توجه به ظرفیت ورنی بافی در شهرستان اهر، پرونده «اهر شهر ملی ورنی» توسط میراث فرهنگی آذربایجان شرقی آماده و برای بررسی‌های تخصصی به وزارت ارسال شده است.  

وی اظهار کرد : در این پرونده مشارکت همه جانبه دستگاه‌های اجرایی شهرستان الزامی است تا بتوانیم اهمیت این امر را در کشور به اثبات برسانیم که با درج مستندات لازم، این پرونده به تهران ارسال و تا پایان تابستان سال ۹۹ نتایج اعلام خواهد شد.  

حمزه‌زاده افزود: جشنواره ملی ورنی اهر باید در تقویم رویدادهای ملی ثبت شود، جشنواره ورنی اهر از جمله جشنواره‌های مهمی است که می‌توان از ظرفیت آن برای توسعه گردشگری منطقه بهره برد.  

وی اضافه کرد: در این راستا اقدامات لازم برای ثبت این جشنواره در تاریخی مشخص در حال انجام است تا با ثبت جشنواره ملی ورنی اهر در تقویم رویدادهای ملی شاهد حضور گسترده گردشگران در این شهرستان و آشنایی با ظرفیت‌های غنی آن باشیم.  

حمزه‌زاده اضافه کرد: این منطقه از جمله شهرستان‌های غنی استان به شمار می‌آید که در تمامی حوزه‌های گردشگری گنجینه‌های غنی دارد و از طبیعت بکر ارسباران، صنایع دستی بی‌بدیل همچون ورنی و ثبت بیش از ۱۰۰ اثر تاریخی در این شهرستان گواهی بر غنایت آن در تمامی ابعاد برخوردار است.  

وی اقدامات موثر در مرمت بقعه شیخ شهاب الدین اهری را مورد اشاره قرار داد و گفت: پارسال پس از تلاش‌ها و اقدامات مستمر میراث فرهنگی در عملیات مرمتی این بقعه، شاهد آغاز به کار موزه ادب و عرفان در این محل بودیم و بررسی‌ها و ادامه این اقدامات مرمتی نظیر بازسازی سقف و پشت بام با مشاوره دانشگاه هنر اسلامی تبریز و توسط متخصصان این اداره کل در حال انجام است.  

حمزه‌زاده در خصوص ایجاد پایگاه ملی در این مکان تاریخی، اظهار کرد : اقدامات در راستای ایجاد پایگاه ملی این بقعه در حال انجام است که نخستین اقدام موثر در این راستا آزادسازی حرائم این بنا خواهد بود.  

وی به ساماندهی زیرساخت‌های گردشگری سد ستارخان اهر اشاره و اضافه کرد: میراث فرهنگی استان به عنوان متولی تامین زیرساخت‌های گردشگری پیش از این اقدام به تجهیز فضای این محوطه کرده بود و با توجه به اینکه این مجموعه امکان تصدی‌گری بهره‌برداری ندارد، بنابراین ادامه اقدامات از جمله نگهداری و جذب سرمایه‌گذار بر عهده شهرداری اهر گذاشته شد اما با این حال این اداره کل آمادگی لازم را دارد تا در صورت عدم تانین سرمایه گذار توسط شهرداری، سرمایه گذار فعال حوزه گردشگری را برای توسعه این منطقه معرفی کند.  

مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان شرقی افزود: در صورت تامین طرح محتوایی، موزه شهرداری اهر به بهره برداری خواهد رسید، با توجه به اقدام تاسیس این موزه توسط شهرداری اهر، در صورت تامین طرح محتوایی این موزه، تمامی اقدامات لازم برای بهره‌برداری از این موزه توسط میراث فرهنگی انجام خواهد شد.  

حمزه‌زاده گفت: با توجه به تنوع و تعدد سنگ نگاره‌ها در شهرستان اهر، ایجاد موزه سنگ نگاره‌ها در محوطه عمارت قاسم خان اهری در صورت تصویب شورای تامین استان و انتقال این آثار به محل مورد نظر، در دستور کار قرار خواهد گرفت.  

وی به پیگیری بازخوانی طرح مطالعاتی بافت تاریخی اهر نیز اشاره کرد و افزود: با توجه به اینکه اهر جزو ۱۶۸ شهر  با بافت تاریخی در کشور است، حفظ و صیانت از این میراث ارزشمند ضروری است و باید تمامی عملیات اجرایی در این منطقه طبق اصول بافت تاریخی صورت پذیرد.  

حمزه‌زاده ادامه داد: دراین ارتباط میراث فرهنگی در تلاش است با اقدام به تامین اعتبار لازم، طرح بازخوانی مطالعات بافت تاریخی اهر را به صورت کامل مورد بررسی قرار دهد.  

وَرنی، که گاه به آن گلیم سوزنی نیز گفته می‌شود، نوعی سوماک است، که بدون مراجعه به نقشه توسط دختران و زنان عشایر ارسباران بافته می‌شود.

 

آرتیغینی اوخو

شیخ شهاب‌الدین محمود بن احمد اهری (580-665ق) از مشایخ صوفیه آذربایجان در نیمه دوم سدة 6 و سدة هفتم هجری است که در محضر پیران تصوف آذربایجان، همچون رکن‌الدین سجاسی، به کسب آموزه‌های عرفانی پرداخت و پس از بازگشت به زادگاه خود (اهر) به ارشاد و عبادت مشغول شد.

 

 ابن بزاز در صفوة الصفا اشاره کرده است که سلسلة ارشاد و تربیت شیخ صفی‌الدین اردبیلی(650- 735ق) با دو واسطه (شیخ زاهد گیلانی و سید جمال‌الدین تبریزی) به شیخ شهاب الدین اهری می رسد. آرامگاه این صوفی در اهر، زیارتگاه اهالی تصوف، دانشمندان و دولت‌مردان، بویژه سلاطین صفوی بوده است. از احوال و آثار شیخ شهاب الدین، اطلاعات چندان در دست نیست.

 

دربارة این صوفی بزرگ، علاوه بر مقالاتی که نوشته شده، چند اثر مستقل نیز به رشتة تألیف کشیده شده است: اولین کتاب را مرحوم کاشفی اهری (درگذشتة 1343ش) با عنوان مغز متفکر قرن هفتم هجری در ایران نوشت که با درگذشت او ناقص ماند و مسوّده او در دست است. مرحوم علی منفردی، شاعر توانای اهر نیز اثر موجزی با عنوان زندگینامة سلطان العارفین...شهاب الدین اهری (اهر، 1361) نوشته است.

 

اکنون حسین دوستی کتاب دیگری دربارة این پیر عرفان و تصوف آذربایجان، با عنوان عشق‌نامه منتشر نموده. این کتاب، شامل مطالب زیر است:

 

پیش درآمد (به قلم حسین دوستی)

1. «عشق‌نامه»ها در سیر تاریخ ادبیات ایران.

2. معرفی منظومه «عشق‌نامه» مولانا شیخ شهاب‌الدین اهری.

1/2. چگونگی دستیابی به کتاب مرحوم کاشفی اهری.

2/2. انعکاس معرفی «عشق‌نامه».

 

بخش اول: انوار شهابیه(به قلم حسین دوستی)

شرح مختصر زندگی مولانا شیخ شهاب‌الدین اهری

متن مثنوی «عشق‌نامه»

مقالاتی در ارتباط با عشق‌نامه

مطالعه در افکار عرفانی شیخ محمود اهری/ دکتر رحیم کاشفی اهری

حیات و اشتهار شهاب‌الدین محمود اهری/ دکتر جلیل تجلیل

پرتو تأثیر عشق‌نامه شیخ شهاب‌الدین اهری در گلشن راز شیخ محمود شبستری/ حسین دوستی

برگی از شرح حال شیخ شهاب‌الدین محمود اهری/ بهروز ایمانی

جان و جهان در آفرینش انسان / دکتر محمد قراگوزلو

آیا براستی مثنوی «عشق‌نامه» متعلق به شیخ شهاب‌الدین محمود اهری است؟/ دکتر محمد بخت‌آور

«عشق‌نامه»ی شیخ شهاب الدین اهری / پرفسور صدیق

نقش عارف اهری در رسمیت یافتن تشیع در آذربایجان/ حسین دوستی

«عشق‌نامه» باید چاپ شود

شیخ شهاب‌الدین محمود اهری نین احوالاتی/ حجت‌الاسلام میرزا عبدالصمد ملکی

شیخ مظلوم اهر!! / جعفر خضوعی

نگاهی گذرا به زندگی و عرفان شیخ شهاب‌الدین اهری/ دکتر حسین بوذری

 

بخش دوم: اشعار شهابیه

در این بخش، اشعاری که شاعران معاصر کشور در ستایش شیخ شهاب الدین سروده‌اند، ثبت شده است.

 

عشق‌نامه، منسوب به مولانا شیخ شهاب الدین محمود بن احمد اهری، تدوین حسین دوستی، اهر: انتشارات شمیسا، 1398، 258ص.

معرفی از:‌ مرکز پژوهش کتابخانه مجلس

آرتیغینی اوخو

 موزه منحصربه‌فرد «ادب و عرفان» در جوار مزار شیخ شهاب‌الدین اهری در شهر اهر در استان آذربایجان شرقی از جمله میعادگاه مسافران دارای ذوق ادب و عرفان است که در تعطیلات نوروزی عازم خطه آذربایجان می‌شوند.

این موزه در سال ۱۳۷۴ شمسی در تالار اصلی بنای تاریخی بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری تاسیس شد و بخشی از آثار فرهنگی مربوط به ادب و عرفان کشور و آذربایجان در آن گردآوری شده است.

موزه ادب و عرفان از موزه‌های تخصصی ایران در نوع خود محسوب می‌شود و از این حیث برای محققان این عرصه بدیع و در نوع خود جالب و دیدنی است. در این موزه آثار ادبی و عرفانی جالبی از دوره‌های تاریخی صفوی تا قاجاریه گردآوری و برای بازدید عرضه شده است.

در بخش ادبی موزه آثار نفیسی از کتب خطی دوران صفوی تا قاجار از قبیل قرآن‌های خطی با جلدهای تذهیب شده لاکی و دیوان شعرا و عرفا مانند دیوان جلال‌الدین مولوی و گلستان سعدی وجود دارد.

همچنین قطعه خط‌هایی به صورت شکسته و نستعلیق از آثار «استادعبدالمجید طالقانی» از خوشنویسان قاجاریه و زیارت‌نامه حضرت سیدالشهدا به قلم «میرآقای اهری» و آثاری از استاد درویش از صاحب‌نامان اهالی عرفان در آن به نمایش گذاشته شده است.

از آثار بسیار ارزنده این بخش طوماری است پارچه‌ای متعلق به دوره صفویه به طول ۳۶۰ سانتیمتر و به عرض ۵۰ سانتیمتر که به سوره‌های کلام‌الله مجید با خط نسخ، ثلث مزین شده است. این سوره‌ها در داخل نقوش اسلیمی و ترنجی به طرز بسیار زیبایی جای گرفته‌اند.

در بخش عرفان این موزه نیز تابلوهای نقاشی از دوره قاجاریه و مجموعه جالبی از انواع کشکول‌های دراویش از جنس چوب، سفال، چینی و برنز که دارای کتیبه‌ها و نقوشی از مجالس درویشان است مشاهده می‌شود.

علاوه براین در این موزه انواع کلاه‌های مخصوص دراویش در دو دوره صفویه و قاجاریه به همراه تبرزین‌های مرصع طلاکوب و نقره کوب، فراهم شده است. از دیگر اشیای این بخش، یک در چوبی پاشنه‌گردان است. این در تماما کنده‌کاری و منبت‌کاری شده، دارای کتیبه‌ای متعلق به قرن هفتم هجری قمری است.

بنای این موزه را که متشکل از یک ایوان بزرگ، ۲ مناره بلند، ۲ ایوان کوچک و یک مسجد بزرگ و خانقاه معروف به قوشخانه (لانه پرندگان) و اتاق‌های متعدد است، به شاه عباس صفوی نسبت می‌دهند.

برخی از دیوارهای مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری در شهر اهر با نقاشی‌های به یادگار مانده از گذشته‌های دور به‌عنوان دفتر خاطرات یا صفحه‌ای ویژه برای ثبت خاطرات عارفان و علاقه‌مندان و مریدان شیخ‌العارفین شهاب‌الدین که از مسافت‌های دور به دیدار شیخ آمده و در مجموعه مزبور بیتوته می‌کردند، اختصاص داده شده بود.

بخشی از این دیوارها توسط اساتید میراث فرهنگی مرمت و اشعاری از شعرای معروفی چون «ابوالقاسم نباتی»، «شیخ بهایی» و چند شاعر بزرگ دیگر در خطوط احیا شده از گذشته در بین نوشته‌های موجود شناسایی شده است.

این دیوار به تنهایی یک اثر فرهنگی و تاریخی باارزش محسوب می‌شود و گویای ذوق عرفانی و ادبی ساکنان گذشته‌های دور این سرزمین است. در کتیبه موجود در مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری نیز آمده است: مسجد این مجموعه در دوره قاجاریه تـوسط مصطفی قلی خان امیرکبیر، حاکم قراجه‌داغ بازسازی شده است.

این اثر بزرگ معماری و فرهنگی متعلق به قرن هفتم هجری است و براساس شواهد تاریخی در زمان حیات «شیخ شهاب‌الدین اهری» دارای ساختمان و تشکیلات منحصربه‌فردی در منطقه بوده است. طبق برخی مستندات تاریخی تکمیل و تعمیرات اولیه «بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری» به عصر شاه عباس اول صفوی نسبت داده شده است.

گفته می‌شود در اوایل قرن یازدهم هجری شاه عباس اول به هنگام مسافرت به آذربایجان و منطقه ارسباران در این بقعه که مجموعه‌ای در یک باغ ۱۲ هکتاری بود و به «باغ شیخ» نیز موسوم بود بیتوته کرده و به تعمیر و تکمیل آن همت گماشته است. این مجموعه در ادوار زندیه و قاجاریه نیز به دفعات مرمت شده است.

مجموعه مزبور از این نظر که دارای معماری خاص ایرانی و اسلامی و فضاسازی خاص معنوی است در نوع خود بی‌نظیر است. متاسفانه بخش‌هایی از این بنای بزرگ تاریخی در سال‌های قبـل از انقلاب تخریب و نابود شده و در سال‌های اخیر فقط نسبت به احیای آثار باقی مانده اقدام شده است.

طبق برخی نوشته‌ها و شواهد مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری تا اوایل عصر صفویه دارای آثار و نوشته‌های قابل توجهی از خود شیخ و سایر کتب بوده است که در جنگ بین ایران و عثمانی این آثار غارت و به ترکیه برده شده است. شیخ شهاب‌الدین محمود اهری عارف بزرگ در سال ۵۸۰ هجری قمری در اهر متولد و پس از کسب معارف علمی دینی به درجه ارشاد رسیده است.

شیخ همچنین به درجات مختلف علمی از جمله قطب نـایل شده و از سال ۶۴۲ تا ۶۶۵ به‌عنوان رهبر تمام فرقه‌های عرفانی ایران در اهر به تدریس و تربیت عرفا و علما می‌پرداخت. وی همچنین مرشد سه فرقه عرفانی «خلوتی، بیرامی و مولوی» نیز بوده است.

شیخ شهاب‌الدین محمود اهری بعد از عمری زندگی پربار در شهرستان اهر وفات یافته و در خانقاه خویش در این شهر دفن شده است. مدفن شیخ با نام بقعه شیخ شهاب‌الدین زیارتگاه پیروان مشرب عرفانی وی که «شهابیه» نامیده می‌شوند، است.

آرتیغینی اوخو