صفحاتی از تاریخ اهر با دکتر قاسم خان، همسر و فرزندان و خانه وی پیوند دارد

بیست هشتم آذر سال ۹۶ مریم اهری فرزند دکتر مسعود اهری و نوه دکتر قاسم خان اهری با دو فرزند خود، با همراهی خانم حدادی از خویشان دکتر قاسم خان به میهمانی اهر آمده بود. یادداشتی به همین بهانه در گویا(۳۰۶) نوشتم.
دکتر قاسم خان اهری (۱۳۴۵ – ۱۲۶۳، اهر) سه دوره نماینده اهر در مجلس شورای ملی و یک دوره سناتور آذربایجان بوده است. کار خیر و خیرخواهی و نوع دوستی در فهرست صفات وی برجسته است.
وی نخستین چشم پزشک جراح ایرانی خوانده می شود. خانه دکتر قاسم خان در سال ۸۲ به ثبت ملی رسید و حیاط آن به پارک زیبایی تبدیل شده است.
عزیزالملوک همسر دکتر قاسم خان بود و حسن، سعید و مسعود فرزندان آنها. حسن و سعید سالها پیش درگذشته اند و مسعود در قید حیات است و مقیم تهران.
همسر دکتر قاسم خان که اهل تبریز بود، سالها قبل از وی درگذشت که پیکرش در شهر قم به خاک سپرده شده است.
فرزندان آنها در سال ۴۰ ساختمان قدیمی هلال احمر را “در اجرای نیات نوع پرورانه والده ماجده شادروان عزیزالملوک اهری”، برای “درمان بیماران مستمند” به “جمعیت شیر و خورشید سرخ اهر” اهدا کرده اند. گفته می شود؛ زمین بیمارستان قدیم اهر و چند مدرسه نیز از سوی این خانواده اهدا شده است.
ساختمان قدیمی دبستانی به نام “عزیزالملوک اهری” در روستای آذغان اهر هنوز نفس دارد.
دکتر حسن اهری متولد ۱۳۰۱ در اهر بنیانگذار طب نوین اطفال و مرکز طبی کودکان ایران است و اولین بیمارستان تخصصی کودکان ایران به پیشنهاد و کوشش بسیار او در تهران به بهره برداری رسید(۱۵ آبان ۴۷).
دکتر حسن اهری در ۱۷ بهمن سال ۴۹ در تهران درگذشت.
دکتر سعید اهری نیز که جراح قلب بود در آمریکا فوت کرد. همسرش آمریکایی بود و چهار فرزند او اکنون مقیم آمریکا هستند.
دکتر مسعود اهری دارای تحصیلات دکترای اقتصاد از آمریکاست. دو فرزند دارد؛ مریم تحصیل کرده علوم سیاسی در نیویورک آمریکا و اکنون مقیم انگلستان است و حسنعلی وکیل است و مقیم ابوظبی.
سفر بازماندگان دکتر قاسم خان به اهر و بازدید از خانه پدری با نقل و روایت گوشه هایی از تاریخ اهر نیز همراه شد چه این که؛ صفحاتی خواندنی از تاریخ اهر با دکتر قاسم خان اهری، همسر و فرزندان و خانه او پیوند دارد.
مسعود فرزند دکتر قاسم خان در قید حیات است و انجام نشستی با حضور وی در اهر به شناخت ابعاد کامل تری از حیات دکتر قاسم خان و خانه تاریخی وی که اثر ملی است، منجر می شود.

دکتر حسن اهری انسان فوق العاده خوبی بود

روزی از روزهای تعطیلات نوروزی سال ۹۳ خبر یافتم که خواهرزاده دکتر قاسم خان اهری در حال بازدید از موزه است. توفیق شد به دیدارش بروم و به صحبت هایش گوش دهم. گفت؛ “مدت هاست که تصمیم دارم به دفتر گویا بروم و از دست اندرکاران آن تشکر کنم”. صحبت از دکتر قاسم خان و خانواده اش شد. گفت؛ “به خاطر توجه تان به کارهای ماندگار دکتر قاسم خان اهری و فرزندش دکتر حسن اهری از شما تشکر می کنم”.
می گفت؛ “بازنشسته هستم و اوقات فراغتم با مطالعه می گذرد. روزنامه می خوانم. اطلاعات، همشهری، گویا و…”.
گفت؛ ” واقعا انتشار گویا برای منطقه ما غنیمت است. من وظیفه خود می دانم که از شما تشکر کنم. واقعا خوشحال شدم وقتی دیدم از دکتر حسن اهری و خدمات او نوشته اید”.
صمد اجتهادی( متولد ۱۳۰۵، اهر) بود خواهرزاده دکتر قاسم خان اهری. وقتی از دکتر حسن اهری پرسیدم، گفت؛ ” انسان بزرگی بود. ادب و اخلاقش عالی بود. فوق العاده و بیش از اندازه انسان خوبی بود. چند سال در اهر درس خواند و بعد رفت تهران…”.

خانه دکتر قاسم اهری واقع در خیابان حزب ا… از قدیمی ترین خانه های موجود در اهر است. این بنا دارای سرسرا و اتاق های متعدد است. زیباترین قسمت بنا نورگیرها و تزئینات داخل آن است این خانه تاریخی در اهر که از دوره قاجار به جا مانده و همچون کوشکی در داخل باغ بزرگی قرار دارد و دارای طنبی بزرگ با پنجره های زیبای اروسی و شومینه ای نقاشی شده می باشد که با ۲ ورودی در طرفین به صورت قرینه احداث گردیده است البته گفتنی است پوسته نمای کنونی مربوط به دوره رضاخان می باشد و هم اکنون اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و دبیرخانه ستاد دائمی تسهیلات سفر شهرستان اهر در آن مکان مستقر می باشد.

در سال ۸۴ پارکی به نام پارک دکتر قاسم اهری در مقابل این بنا توسط شهرداری احداث گردیده و مورد بهره برداری است .

دکتر قاسم اهری از رجال سیاسی دوره رضاخان بوده است. این خانه در دوره های گذشته شاهد حضور رضاخان، محمد رضا پهلوی و دکتر اقبال نخست وزیر دولت وقت بوده است
بنا خود در دوره قاجاریه ساخته شده اما پوسته نمای کنونی مربوط به دوره رضاخان می باشد و علاوه بر خود این بنا باغ پیرامون آن نیز با داشتن درختان قدیمی و تنومند دارای ارزش خاصی است.

به قلم:جعفر خضوعی

دکتر قاسم اهری (۱۲۶۳–۱۳۴۵) نخستین چشم پزشک ایران، سناتور و نماینده مجلس شورای ملی بود.

زندگی‌نامه

قاسم اهری فرزند ارشد حاجی حسن آقا بود. به سال ۱۲۶۳ در اهر چشم به جهان گشود. پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه به اروپا رفت و در رشته پزشکی موفق به اخذ درجه دکترا شد و پس از بازگشت به ایران در اهر و سپس تبریز به طبابت پرداخت. در مدتی که در اهر زندگی می‌کرد، بیماران را رایگان معالجه می‌کرد. زمینی به مساحت چهل هزار متر مربع در چایکنار شرقی اهر به آموزش و پرورش و ساختمان بزرگی را پس از احداث به سازمان شیر و خورشید اهدا کرد.

دکتر اهری در سال ۱۳۱۴ به نمایندگی اهر در مجلس شورای ملی (دوره دهم) اننخاب شد و تا دوره سیزدهم نماینده اهر بود. در اوائل دوره سیزدهم در هفتم دی ۱۳۲۰ استعفای خود را از نمایندگی تسلیم مجلس کرد و در توضیح انگیزه‌اش از استعفا نوشت: «مصمم شده‌ام که شغل آزاد سابق خود را تعقیب نموده و بار دگر به خدمات نوعى مشغول شوم». 

اهری هشت سال بعد دوباره به کرسی قانونگذاری بازگشت و در سال ۱۳۲۸ در انتخابات اولین دوره مجلس سنا در حوزه انتخابیه آذربایجان شرقی شرکت کرد. در این انتخابات امیر نصرت‌الله اسکندری برنده و اهری نفر دوم شد. اما اسکندری به نمایندگی مجلس شورای ملی هم انتخاب شده بود و مجلس شورای ملی را برگزید (دوره شانزدهم). بدین ترتیب، اسکندری کنار رفت و اهری به مجلس سنا راه یافت.

دکتر قاسم اهری پس از پایان دوره نمایندگی‌اش به آذربایجان بازگشت. در سال ۱۳۴۵ به علت بیماری به تهران اعزام شد اما همان روز دار فانی را وداع گفت و در همان شهر به خاک سپرده شد. فرزندش دکتر حسن اهری بنیان‌گذار مرکز طبی کودکان و اولین رئیس آن مرکز بود.

خانه دکتر قاسم خان اهری

خانه دکتر قاسم اهری در خیابانی که اکنون حزب‌الله نامیده می‌شود، از قدیمی‌ترین خانه‌های موجود در اهر است. این بنا سرسرا و اتاق‌های متعدد دارد و زیباترین قسمت آن، نورگیرها و تزئینات داخلی است. این خانه در دوره قاجاریه ساخته شده اما پوسته نمای کنونی مربوط به دوره رضاشاه است و علاوه بر خود بنا، باغ پیرامون آن نیز با داشتن درختان قدیمی و تنومند دارای ارزش خاصی است. این خانه در دوره‌های گذشته شاهد حضور محمدحسن میرزا(آخرین شاهزاده قاجار)، رضاشاه و محمدرضا شاه پهلوی و دکتر منوچهر اقبال نخست‌وزیر بوده‌است.

در سال‌های اخیر قسمت‌هایی از بنا آسیب دیده که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان در حال مرمت و استحکام‌بخشی آن است و قرار است پس از اتمام، برای ایجاد و راه اندازی موزه ارسباران اختصاص یابد. شهرداری اهر در سال ۱۳۸۴ پارکی به نام پارک دکتر قاسم اهری در مقابل این بنا احداث کرد.